Từ ngày mới có mặt đất và muôn loài, các loài vật cùng nói một thứ tiếng như loài người. Chúng sinh sống với nhau rất hòa thuận, không loài nào bắt nạt, chèn ép loài nào. Duy có khỉ là hay ngỗ ngược, chúng cậy mình vừa chạy được ở dưới mặt đất vừa nhảy được ở trên ngọn cây nên hay bắt nạt các loài nhỏ hơn. Lần ấy khỉ đến một nơi nọ thấy một đàn châu chấu đang bay đi nhảy lại trên bãi cỏ xanh rờn. Nhìn đàn châu chấu bay nhảy vui vẻ, khỉ nổi lòng ghen và bỗng nảy ra một ý tinh nghịch.

Một hôm chẳng biết từ nẻo rừng nào, đàn khỉ kéo nhau đến bãi cỏ. Chúng lăn qua lăn lại quần nát bãi cỏ rồi phóng uế bừa bãi ra đấy. Lũ châu chấu non đang tập bay, chưa cứng cánh bị khỉ đè chết vô kể. Khoàng Tý châu chấu bèn đến gặp Khoàng Tý khỉ để kiện. Khoàng Tý khỉ không những không thèm nghe mà còn dọa dẫm:

– Bọn mày chưa bằng cái lông bọn tao mà dám láo xược à? Chúng mày muốn yên thân thì cút khỏi đây ngay. Rừng này là của tao, bãi cỏ này cũng là của chúng tao.

Khoàng Tý châu chấu nghe mà tức đến tận đuôi cánh, nhưng vẫn phân trần:

– Đầu các bác nhớ sai, miệng các bác nói không đúng rồi! Đây chính là đất đai của chúng tôi đấy! Từ lúc sinh ra chúng tôi đã ở đây. Bố mẹ cụ kỵ chúng tôi cũng ở đây, chết ở đây. Các bác ở trên rừng kia chứ!

Đàn khỉ chừng mắt quát:

– Lấy gì làm chứng mà bọn bay dám láo!

Khoàng Tý châu chấu chỉ vào một mô đất cao giữa bãi cỏ nói:

– Kia! Các bác xem, mô đất là mồ mả tổ tiên chúng tôi. Chúng tôi ở đây để giữ phần mộ thiêng đó.

Đàn khỉ re lên cười. Chúng hè nhau nhảy lên mô đất cào bới. Lòng Khoàng Tý châu chấu đau như lá han xát. Khoàng Tý châu chấu không chịu nổi, mắng lũ khỉ:

– Bớ khỉ! Chúng mày quá lắm! Đưng cậy to xác mà bắt nạt, hà hiếp chúng tao. Chúng tao bé người thật đấy nhưng không sợ chúng mày đâu! Muốn đánh nhay thì đánh!

Khỉ vẫn nhe răng cười khục khục:

– Dám thách đánh nhau với bọn tao à? Mỗi đứa chúng mày liệu có chịu được một cái phẩy tay của chúng tao không?

Khoàng Tý châu chấu cứng cỏi đáp lại:

– Trưa mai chúng tao sẽ gặp chúng mày ở chỗ này.

Đàn khỉ lại nhe răng cười ròi lăn mình ra bãi cỏ ngủ khì.

Khoàng Tý châu chấu trở về liền gọi ngay tất cả bầu đàn thê tử châu chấu lại để bàn việc đánh nhau vởi khỉ rửa nhục. Khi nghe Khoàng Tý của mình nói tơi chuyện đi đánh nhau với khỉ, lúc đầu có nhiều con run sợ. Có con bàn lui:

– Khoàng Tý à! Ta lớn không bằng một ngón chân của khỉ, đánh chúng không nổi đâu. Ta chạy đi nơi khác nhường chúng đồng cỏ này thôi!

Nhưng tiếng nói đó chưa kịp dứt thì cả đàn đã nhao nhao phản đối:

– Không được! Đồng cỏ xanh tốt này là của tổ tiên ta, là của chúng ta, không thể để cho bọn khỉ muốn làm gì thì làm. Cái lý nó không thế. Đất đai của ai người ấy ở chứ. Ta đi mãi được à! Kẻ khác muốn cướp, ta phải đánh nhau thôi!

Một con châu chấu già bị lũ khỉ giẫm què một chân, cũng tham gia:

– Tuổi tôi đã gần hết nhưng thù này chưa trả thì chưa thể nhắm mắt được. Ta nhỏ người sức yếu phải biết cùng một bụng, họp cái sức lại cho lớn mới thắng được. Bụng già nghĩ kỹ rồi, chúng nó lớn xác nhưng ngu. Khi chúng đến, chúng ta chia nhay bay đến đậu lên trán, lên đầy chúng nó. Khi chúng thượng cẳng chân hạ cẳng tay nhằm đánh ta, ta nhanh chân nhảy đi, thế là chúng nó sẽ tự đánh nhau đến vỡ đầu. Chúng ta sẽ thắng cuộc dễ dàng mà!

Đàn hò reo thích thú. Khoàng Tý châu chấu liền chọn những con khỏe nhất để đi đánh trước. Mọi việc đã sắp đặt xong, tất cả cùng một bụng nghĩ. Ngay đêm ấy, bác châu chấu già bay đến lũ khỉ:

– Này các loài khỉ ơi! Tôi đã già, sức lại yếu, Khoàng Tý châu chấu đã đuổi tôi đi, không cho tôi nhập đoàn. Tôi nghe nói các bác sắp khởi quân đánh nhau với lũ chúng nó. Tôi xin hiến kế để các bác giết hết chúng đi cho hả giận. Các bác là người tốt bụng nên tôi xin mách điều này: cùng loài tôi biết, họ hàng nhà tôi có cánh, bay đến chỗ nào cũng được, nhưng đánh nhau lại rất sợ gậy gộc. Các bác muốn thắng nhanh mà lại không tốn sức thì cứ kiếm mỗi bác một đoạn gậy cứng. Khi chúng nó đến, các bác cứ mang gậy ra khua, bay mỏi cánh, hễ chúng đậu đâu, cứ đập một nhát là nát tan như đập một giọt nước. Chỉ loáng mắt là chết hết mà!

Châu chấu già nói xong rồi chỉ vào cái chân què nói tiếp:

– Đây các bác coi, một chân tôi què vì bị đàn cáo dùng gậy quật đấy! May mà tôi chưa mỏi cánh còn bay thoát.

Đàn khỉ ngốc nghếch nnghe châu chấu già nói vậy liền tin ngay. Sáng hôm sau từ lúc ông mặt trời chưa dậy, đàn khỉ đã chí chéo kéo đến bãi cỏ. Con nào cũng mang theo một đoạn gậy. Chờ mãi vẫn không thấy con châu chấu nào, Khoàng Tý khỉ sai quân đến gặp Khoàng Tý châu chấu.

Lần thứ nhất, Khoàng Tý châu chấu bảo:

– Chúng tao còn đang bận ngủ!

Lần thứ hai, Khoàng Tý châu chấu lại bảo:

– Chúng tao còn đang bận ăn! Muốn chết chúng mày sẽ được chết! Giục gì!

Châu chấu cứ nấn ná cho đến khi ông mặt trời đính giữa đỉnh đầu, khi cánh châu chấu đã cứng và cũng là lúc bụng khỉ đói meo. Bất chợt đàn châu chấu mới rào rào bay tới. Lũ khỉ bị đánh úp bất ngờ đâm hốt hoảng. Châu chấu thi nhau nhảy lên đầu lũ khỉ, vừa đá vừa phóng uế bừa.

Đàn khỉ tức khí cứ thất châu chấu ở đâu là nhè đánh tới tấp. Lũ khỉ đánh lộn nhau, kêu chí chóe. châu chấu càng bay lung tung, đậu lung tung như trêu tức lũ khỉ. Bọn khỉ càng phang lẫn nhau khỏe hơn. Chỉ loáng mắt, xác khỉ đã la liệt trên bãi cỏ, con nào cũng lòi mắt, nhe răng trắng nhởn!

Thế là hết đời bọn ác, cậy thế hà hiếp bắt nạt kẻ yế. Từ đó đần châu chấu lại ngày ngày tụ tập ở bãi cỏ vui chơi, nhảy nhót như xưa.

Ghi theo lời kể của Chị Khoàng Go Pờ, Bản Mù Cả, Xã Mù Cả, Mường Tè – Lai Châu

Nguồn: Truyện cổ tích Tổng hợp.